moeder
‘Leuk zo’n eerste baby’. ‘Nee, mevrouw dit is mijn derde’, en dan zie je ze schrikken..
Al van jongs af aan riep ik dat ik vroeg moeder wilde worden. Toen mijn, toen nog vriend, en ik tijdens een weekendje kerstmarkt fantaseerden over onze toekomst zijn we diezelfde avond nog gestopt met de pil. Ik heb altijd geroepen eerst te willen trouwen, maar na een simpele rekensom kwamen we erachter dat het dan nog wel een aantal jaar zou duren voordat we papa en mama zouden worden, als dat allemaal al zou willen lukken. Met lichte hulp van glühwein en braatworsten hebben we diezelfde avond besloten dat ik die ene pil die nog in de strip zat niet zou nemen. Symbolisch of zo. Daags naderhand nog wel even overlegd of we allebei serieus waren geweest en niet de glühwein hadden laten spreken. Maar nee, we wisten allebei dondersgoed waar we voor kozen.
Nu, ruim 3 jaar later verwachten wij ons derde kindje. Op de dag nauwkeurig kunnen wij ons derde kindje in 3 jaar ‘krijgen’. Zie hieronder de foto. Dezelfde dag, maar dan 3 jaar later. Dezelfde dag in de zwangerschap: 15 juni 2016 vs. 15 juni 2019.
Hebben wij te maken met (v)oordelen? Ja zeker!
De meesten gewoon leuk hoor! Maar er zijn er ook wel een paar waarvan je denkt.. tja, jouw keuzes en mijn keuzes, toch?
Goh, respect.
Ja dankje, maar.. weet je, je gaat gewoon door. Je doet het gewoon. Als je gezegend bent met gemakkelijk zwanger worden (en je wilt dat ook graag), dan heb je er alles voor over.
Jij werkt niet? Wat een luxe, ik zou ook wel altijd thuis willen zijn bij de kids.
Nou geloof me, dat wil je niet. Ik kan ze soms wel achter het behang plakken, ookal zijn alle muren in huis gestuct! Het is echt niet altijd feest hoor. Het geeft me wel de rust die ik nodig heb en had. Met een man die de halve week werkt (en dan dag en nacht weg is) kwamen alle ziektes, spuugmomenten net voor werk en alle andere kinderafspraken op mij aan. Ik stond destijds voor de klas en kreeg zoveel stress van het feit dat zowel mijn eigen kinderen als mijn kinderen uit de klassen waaraan ik les gaf me nodig hadden. Aan het eind van het schooljaar heb ik daarom toen de keus gemaakt te stoppen met werken. Financieel redden we het en ik hoef nu niet te werken om de kinderopvang te betalen. Maar geloof me.. ik denk echt wel met regelmaat ‘kon ik nu maar gewoon even werken’. Ondanks dat ik echt geniet van alle momenten thuis!
Ik moet er niet aan denken!
Dan moet je dat ook vooral niet doen! Als wij er maar aan willen denken, da’s ‘t belangrijkste toch? Dat jij het niet ziet zitten boeit me eigenlijk niet. ‘Dus, waarom vertelde je me dat ook alweer?’ Waarschijnlijk doe jij ook wel eens denken waar ik echt niet aan moet denken. Dat maakt ons allemaal zo uniek en eigen. En daar geniet ik dan ook weer heel erg van!
3 in 3 jaar? Nou, jij hebt echt geen leven meer!
Daar vergis je je in hoor. Ik heb een heerlijk leven. Een druk leven, een leven vol verrassingen en een leven waarin geen dag hetzelfde is! Ja, het is een ander leven dan ik tot 3 jaar geleden nog had, maar.. jij leeft nu waarschijnlijk ook een ander leven dan toen. Toch? Belangrijk is om gewoon leuke dingen te blijven doen. Vakantie met 2 of 3 kids? Ja, why not? Ja.. ‘t is veel sjouwen en gedoe, maar als je het niet doet dan heb je jezelf er het hardste mee toch? Je kunt toch gewoon gaan en er alles uithalen wat erin zit. Een dagje Efteling? Ja dan sjouwen we ons ook de hele dag rot en huilt er ook elk kwartier wel eentje. Maar dat is thuis niet anders, dus waarom zou je dan niet gaan? Ook die momenten in de Efteling zijn waardevolle momenten, ookal beleef je ze nu anders dan 4 jaar geleden. In m’n eentje met een baby van 8 maanden in de auto stappen om naar Luxemburg te rijden? Ach, why not! Heerlijk weekend hebben we daar gehad. Ik geniet van dit soort spontane acties.
Ik heb gehoord dat de overstap van 1 naar 2 groter is dan van 2 naar 3.
Dat heb ik ook gelezen. Ik heb ook gelezen dat de overstap van 0 naar 1 ook heel groot is en dat je met 4 kinderen het gelukkigste bent, maar met 3 kinderen de meeste lol hebt en zonder kinderen je alles kan doen wat je zélf zou willen. ‘t is allemaal relatief. Ik ben echt van mening dat hoe strenger je voor jezelf bent, hoe moeilijker het is. Dat is niet alleen zo met kinderen, maar met alles. Toen ik 16 was ben ik overspannen en depressief geweest. Ik durfde niet meer naar school. Ik wilde niet meer weg uit huis en zodra dat wel moest, wilde ik zo snel weer naar huis, terwijl eenmaal thuis de blijdschap er helemaal niet was dat ik weer thuis was. Na vele gesprekken kwamen we erachter dat ik teveel van mezelf geëist heb, maar dat dat tot toen toe prima uitpakte allemaal. Sindsdien bewaak ik beter mijn grenzen en weet ik wat ik aankan en wat niet. Ik weet dat als ik deze periode niet meegemaakt had ik het nu veel zwaarder zou hebben. Die tijd is zo leerzaam voor me geweest, dat ik daar nog steeds de vruchten van pluk. Is het huis vandaag niet gepoetst? Is de was van 3 weken geleden nog niet gestreken en gevouwen? Het zij zo. Dan komt dat morgen wel. De kinderen bepalen immers voor een groot gedeelte wat ik op een dag kan doen en wat niet. Beslissen ze allebei om lekker een paar uurtjes te slapen in de middag? Nou, dan ga ik toch even strijken. Of niet. Morgen weer een dag (soms wel tot ergernis van manlief hoor, en ook ikzelf kan me er echt nog wel aan storen, maar de wereld vergaat niet, dat weet ik maar al te goed! Geloof me, als dat wel zou zijn dan was de wereld al ontelbare keren vergaan.).
Heb jij een van bovenstaande uitspraken gedaan? Ik vind je nog steeds lief hoor. Ik denk gewoon graag over onze gesprekken na en kom dan tot de conclusie dat we snel conclusies en oordelen hebben. Waarschijnlijk heb je mij ook wel eens betrapt op zo’n uitspraak #guilty! Want zijn we dat niet gewoon allemaal? Mijn leven, jouw leven. Mag je daar dan niets van vinden? Oh jazeker wel. Ik vind ook vanalles over jouw leven. Dat maakt dat we elke keer weer een gezellig gesprek kunnen hebben en elkaar kunnen inspireren met alle ideeën en momenten die we meemaken en waar we over vertellen. We zetten elkaar aan het denken! En daar hou ik van!
Als moeder leer je nog meer dan jouw baby; zal ik dat even uitleggen?!
Op mijn Linkedin staat als eigenschap ‘nooit uitgeleerd’ en een quote van Pippi Langkous. Nu denk ik dat je dat in het leven nooit uitgeleerd zult zijn, maar had iemand mij kunnen vertellen dat je als nieuwe moeder elke dag, elk dagdeel en soms elk uur, elke minuut nog wel eens bijleert?
Ik ervaar moeder zijn als één groot leerproces tot nu toe. En wat voor proces. Voor mij als nieuwe moeder, voor mij als persoonlijkheid en voor mij als vrouw. Op alle fronten is het leren geblazen in een razend tempo dat ik soms niet kan en soms niet wil bijbenen. Vanaf moment 1 dat Liam werd geboren of misschien al wel dag 1 van de zwangerschap leer ik elke dag weer bij. Het begint vrij praktisch met hoe je een baby goed moet verzorgen, gevolgd door hoe je moet omgaan met een baby op neonatologie en alle miscommunicatie. Hoe je leeuwin moet zijn om je welpje te beschermen, hoe je rationeel moet blijven zonder je emoties uit te schakelen. Hoe je moet borstvoeden, moet kolven, het moet combineren. Niet alleen afwisselen, maar moet combineren met eigenlijk alles. Of hoe je alles moet combineren… het is maar hoe je het bekijkt.
Zo ben ik nu een was-expert, foefjes voor de meest vieze uiteenlopende derrie op kleding en doekjes, ik ben een wandelende gezondheidsgids voor alle kwaaltjes en bijbehorende klachten die een baby kan hebben én voor alle oma-weet-raad-oplossingen die je ervoor kunt proberen. Maar ik ben ook een fulltime-piekeraar, zorgenmaker en pakezel die eigenlijk tot nu toe nog nooit essentiële dingen is vergeten. Dat laatste doe je denk ik ook maar één keer en daarna nooit meer.
Hoe je met een slapende baby op de arm tegelijk de was kunt vouwen. Hoe je kunt wandelen en lunchen tegelijk. Hoe je je haar leuk kan doen zonder al te veel moeite of met 1 hand, nog beter. Hoe je kunt douchen zonder te denken dat je je baby in de kamer ernaast hoort huilen. Dat is vooral een soort fantoompijn want je denkt het te horen en snel te moeten douchen maar in werkelijkheid ligt die kleine nog ver in dromeland de straat bij elkaar te snurken. Voor niks gehaast. Haast. Kunnen we ook nog een aparte blog over schrijven trouwens…
Ik weet inmiddels ook hoe ik poepcrisis moet aanpakken. Hoe je spuug van je schouder kunt krijgen vlak voor ik naar kantoor moet en hoe je zo efficiënt mogelijk alle ondergebraakte spullen zo snel mogelijk schoon én droog kunt krijgen. Hoe je moet leren omgaan met slaapgebrek, is nog niet helemaal duidelijk. Wallen wegpoetsen daarentegen begint intussen artistieke vormen aan te nemen en zijn genoeg middelen voor te verkrijgen. Vet haar maak ik tegenwoordig tot ‘trending topic’ aangezien droogshampoo toch ook niet je-van-het blijkt te zijn.
Maar zonder gekheid; het is verrassend hoeveel kennis je tot je kunt nemen nadat je moeder (en ik denk ook voor vaders) bent geworden. En elke dag komt er weer een beetje informatie bij. Deel je informatie met andere (nieuwe) moeders. Gaan er conservaties over de app over ‘wat zou jij doen’ of ‘was dit bij jou ook zo toen en toen?’.
Dacht ik voordat ik ook maar zwanger raakte dat die vrouwen toch onzin uitkraamden met hoeveelheden cc’s in flesjes of uit borsten. Ik had geen flauw idee. Nu praat ik zowat vakjargon en in afkortingen tegen mede-moeders want die begrijpen wel waar ik het over heb. En het is nog waar ook. We hebben het over KV, BV, CC, KMA, Hypo-A, Bili, KDV en 120/4’s
(lees: kunstvoeding, borstvoeding, centiliters, koemelkallergie, hypo-allergeen, geelzucht, kinderdagverblijf en een flesje van 120 cc met 4 schepjes).
Maar uiteindelijk merk ik dat dat leren allemaal niet echt het leren is. Tuurlijk is het leren want je hebt weer een beetje extra kennis, maar die heb je ook nodig. Praktisch gezien.
Ik leer eigenlijk veel meer in de essentie van het leven. Wie ben ik, wat doe ik? Waar sta ik voor nu Liam er is? Wat is wel belangrijk en wat is niet meer belangrijk? Prioriteiten stellen, hoewel dat eigenlijk soms ook nog wel het moeilijkste van allemaal is. De prioriteit ligt natuurlijk bij je kind, maar soms kan ik totaal geen prioriteiten voor mezelf stellen om er goed voor mijn kind te kunnen zijn. De wisselwerking, het engeltje en het duiveltje dat elkaar uitfoeteren vanaf elk een schouder met jouw hoofd er tussen in.
Zelfzorg. Dat is pas leren. Hoe zorg je dat je een leuke moeder voor je kind kunt zijn zonder zelf om te vallen van vermoeidheid en ellende? (los van omstandigheden die maken dat dat niet anders kan hé). Hoe zorg je dat je niet alleen moeder bent maar ook vrouw, jezelf. Wie ben je eigenlijk als je moeder bent geworden? Ik heb het antwoord niet, dat heb ik nog te leren en hopelijk zal tijd en ervaring mij het antwoord geven. Maar waarschijnlijk zal ik vooral keihard moeten vallen zo nu en dan voordat ik leer hoe het moet, zoals een kind leert lopen of fietsen.
Loslaten. Ook zoiets. Had iemand mij kunnen vertellen hoe intens ik me verbonden zou gaan voelen met mijn kind? Hoe groot mijn liefde voor hem is? Hoe moeilijk het is te weten dat ik aan het werk ben en hij misschien wel gaat kruipen of lopen straks? Hoe ik op elke werkdag sta te treuzelen boven omdat ik weggaan zo lastig vindt maar ook soms heel erg nodig heb om me vrouw en mezelf te voelen en even niet moeder? Hoewel, moeder ben ik altijd. Hoe leer ik gezond loslaten?
Ik weet nu dat niemand mij had kunnen voorbereiden op het moederschap, ouderschap. Ouders zijn. Moeder zijn. Niemand had mij kunnen uitleggen wat je gaat voelen, wat je moet doen waarvan je denkt dat je dat eigenlijk helemaal niet kunt. Niemand had mij kunnen behoeden voor de fouten die ik heb gemaakt, want ik maak fouten, net als jij dat doet. Niemand had mij kunnen zeggen hoe slaapgebrek voelt en niemand had mij het vertrouwen kunnen geven dat je ook dat aan kunt. Ik zal ook niemand proberen uit te leggen hoe het zal zijn om moeder te worden. Het heeft geen enkele zin. Iedereen zal het anders ervaren en voor iedereen zal het anders voelen. Intens, een tweede natuur maar vooral een leerproces.
Noem het hoe je het noemen wilt maar het is het grootste mooiste meest intense leerproces, of nee wacht; avontuur van mijn leven.
Pippi Langkous; “ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’.
Ik heb even rondgekeken en volgens mij ben ik een luie moeder
Soms voel ik mij een beetje tekortschieten als het gaat om het actief, educatief entertainen van onze dochter. Het is misschien tijd om eens uit de kast te komen en te vertellen wat voor moeder ik nou eigenlijk echt ben. Namelijk een luie moeder. Ik voldoe aan een aantal eisen van een loedermoeder, maar bij een loedermoeder denk ik zelf eerder aan een kettingrokende, dagelijks vodkadrinkende moeder van zielige, vieze, verwaarloosde kinderen.
Ik neem nog wel de moeite om af en toe een wasje te draaien en we douchen ook regelmatig. Als ik goed gemutst ben deel ik zelfs mijn eten met onze dochter. Als dat geen liefde is! De term loedermoeder is dus misschien wat overdreven. Maar een luie moeder ben ik zeker.
Wat is een gezonde hoeveelheid aandacht die je aan een peuter zou moeten geven? Ik spreek wel eens ouders die vertellen dat ze het de hele dag zo druk hebben met hun kind. Dan vraag ik me af wat deze ouders allemaal doen met hun kind(eren). Staat de hele dag dan in het teken van samen spelen?
Ik vind het juist goed als kinderen zélf spelen, zodat wij als ouder ook even kunnen bankhangen en kunnen uitrusten ze leren om zichzelf te vermaken en dat ze leren om hun eigen fantasie aan te spreken.
Volgens mij is het belangrijk dat een kind zich gezien en gehoord voelt, dat er genoeg geknuffeld wordt, dat er genoeg gelegenheid is om veilig te spelen en dat er iemand dankbaar reageert als er weer een luchtig thee’tje wordt geserveerd. Daar zijn wij dan ook echt niet te beroerd voor. Maar zodra er van mij gevraagd wordt om een halfuur lang met alle poppen en knuffels thee te drinken op een houten kinderstoeltje, ben ik alweer minder enthousiast.
Bij mijn ouders thuis worden er wekelijks hele poppenverjaarsfeestjes georganiseerd. Ze zingen alle verjaardagshits uit volle borst, iedereen krijgt een stukje van de plastic taart en alle poppen en knuffels die op visite zijn krijgen een kopje thee. Wanneer dat riedeltje klaar is begint het hele feest opnieuw, want dan is de volgende pop of knuffel jarig. Ook mijn schoonmoeder is superactief als ze oppast. Ze spelen uren in de speeltuin, ze puzzelen, kleuren, knippen, plakken en verven tot oma helemaal uitgeput is.
Het is maar goed dat Jessie zulke actieve oma’s heeft en naar de opvang gaat, want ik heb hier dus echt geen tijd voor de kracht niet voor. Kijk, die aandacht, die vind ik belangrijk. Kusjes, knuffels en ons samen af en toe als twee randdebielen gedragen, kan ik zelf ook oprecht geen genoeg van krijgen. Soms doen we dansjes en gaan we (een half uurtje, niet 2 uur) naar de speeltuin. Ik ben ook nooit te beroerd voor een goed gesprek – “Maar waarom woont de slak dan alleen buiten? Heeft hij geen mama? Ik vind het zielig. Mag de slak bij ons wonen?” – of om mee te spelen in een toneelstuk. Dan speel ik een zeer hongerige klant in mijn dochters kookwinkeltje en wordt ik gedwongen om ijs te kopen. Het zijn zeer bijzondere ijsjes, want ze komen uit de oven en kosten gratis eulo. Als ik enthousiast genoeg aan mijn luchtige ijsje lik, geeft de verkoopster mij 5 eulo en krijg ik nog een ijsje. Dat vind ik nou een goeie deal. Ik vind het ook echt superleuk om te zien hoe Jes helemaal in het spel opgaat. Maar na 3 ijsjes heb ik het wel gehad en wil ik gewoon weer even verder met mijn bezigheden, of zitten en dom voor me uitkijken. Dan is het tijd dat ze zichzelf moet vermaken en dat kan ze hartstikke goed. Ik denk dat dit komt door ons luie ouderschap. Ja ik zeg ‘ons’ want mijn man is geen haar beter hoor!
Ik heb eens voorzichtig onderzoek gedaan onder mijn mede-ouders. Ik was benieuwd wat zij zoal doen met hun kroost. Een van de favorieten onder de ondervraagden is puzzelen. Puzzelen is goed voor de ontwikkeling van de hersentjes. In theorie is puzzelen ook leuk. Allemaal vrolijke gekleurde stukjes, je kijkt welke in elkaar passen en voilà, daar is een mooi plaatje van Winnie de Poeh en een Lollifant. Enig. Behalve als ik puzzel met mijn peuter. Mijn peuter denkt namelijk dat bloemen wel in de lucht kunnen zweven en dat hoekstukjes wel in het midden van de puzzel zullen passen. Geen zorgen hoor, volgens mijn moeder was ik vroeger net zo dramatisch slecht in puzzelen en het is helemaal goed gekomen met mij. Ik heb laatst nog een afbeelding van een hooiberg van 5000 stukjes in elkaar gepuzzeld.
Boekjes lezen is ook favoriet onder de ondervraagden. Lezen is goed voor de woordenschat en taal- en spraakontwikkeling. Ik denk ook wel dat het van toegevoegde waarde is, alleen vind ik er dus echt niks aan. Een of twee keer een boekje is leuk, maar na de vierde keer weet ik het wel en na de 46e keer wil ik het boekje in de tuinkachel mieteren.
Boekjes lezen voor het slapengaan lijkt wel een soort fundament van een goede opvoeding. Alsof je per definitie geen toegewijde ouder bent als je geen zin hebt om elke dag boekjes te lezen. Wij lezen niet elke dag boekjes voor en ik vind ons hartstikke toegewijde ouders. Wij lezen soms overdag, soms ’s avonds en soms voor het slapengaan een boekje voor. Ik vind het niet logisch om mezelf op te leggen elke avond een boekje voor te lezen. Als ik dat elke avond doe, rekent Jes er op. Dus als ik dan een keer afwijk van het programma omdat er beneden gezellige visite en een fles Rioja op me wachten, heb ik een hok vol herrie. Ook is het voor iedereen nog specialer als we wel een keer een boekje lezen voor het slapengaan. Een verrast, blij, dankbaar koppie. Dat is toch heerlijk. Onze dochter is nu 2.5 jaar en kletst de oren van ons kop, in best uitgebreide, goedlopende zinnen, dus als je zelf genoeg praat is elke dag voorlezen niet nodig. Denk ik.
Een andere activiteit wat ouders graag doen is bakken. Samen koekjes of cake bakken. Dat opeten lijkt me vooral een leuke bezigheid. Misschien moet ik deze maar eens proberen.
De activiteit waar ik het meest hekel aan heb is knutselen. Knutselen is goed voor de creatieve geest, goed voor de motoriek en vast voor nog een aantal dingen. Ik ben er ook groot voorstander van dat Jessie regelmatig creatief bezig is, maar waarom moet dat hier? Ze gaat naar de opvang, ze heeft oma’s en tantes. Dat is toch wel genoeg geknutsel in een week?
Naomi je wilde een kind, dus deal met de consequenties: weinig slaap, veel werk en veel troep. Nadat Jes voor de zesde keer vroeg of ze een keer thuis mocht knutselen, zijn we dus vanmorgen naar de action gegaan. We hebben papier, scharen, lijm, verf, kwasten, stempels en nog wat van die zooi gehaald. Natuurlijk moest er ook metéen geknutseld worden, dus daar gingen we dan. Ik ben 10 minuten bezig geweest met de voorbereiding en de veiligheidsinstructies. Daarna moest ik monitoren, ingrijpen en begeleiden om te voorkomen dat ze zichzelf aan haar stoel vast zou lijmen, en toen ze het na 20 minuten zat was heb ik er 10 minuten over gedaan om de troep weer op te ruimen.
Knutselen is níet geschikt voor de luie ouder! Volgende keer als ze weer vraagt of ze mag knutselen zal ik een filmpje voorstellen…
Gelukkig is het weer lente, want buitenspelen is voor peuter en ouder de fijnste bezigheid!
Moeder zijn terwijl je je eigen moeder mist
Als kind merkte ik al dat mijn moeder anders was dan anderen. Ze was erg onrustig en kon geen seconde stilzitten. Na de scheiding van mijn ouders zorgde mijn moeder er voor dat ze voor de buiten wereld alles tip top in orde had. Ze was een hard werkende vrouw die er bovendien erg goed uit zag. Jammer genoeg zag ze dat niet van zichzelf. Ze was onzeker over haar uiterlijk en enorm kritisch op zichzelf. Na de scheiding heeft mijn moeder ook verschillende ‘vriendjes’ gehad. Elke keer maakte ze het na twee jaar uit omdat de mannen dan iets mankeerden. De ene betaalde nooit wat en de ander was té aanhankelijk. Mijn moeder kon ook erg goed plotseling radicale beslissingen nemen zonder echt goed na te denken over de consequenties.
Op 10 augustus 2016 zat ik op mijn werk toen mijn coach werd gebeld door de receptioniste. Ze kwam naar me toe en vertelde me dat ik mijn spullen moest pakken omdat mijn vader beneden stond. Ik vond het raar, maar ging ervan uit dat mijn oma was overleden omdat ze in het ziekenhuis lag met wondroos. Eenmaal beneden aangekomen zag ik dat niet alleen mijn vader, maar heel mijn gezin er stond. Zelfs mijn man was er bij. Toen ik naar ze toe liep zei iets in me dat het niet om mijn oma ging. Dit was iets grootser, iets ernstigers. Ik herinner me nog dat ik tegen mijn vader zei: “Het gaat niet om oma hé?” Waarop mijn vader antwoordde: “Nee Chris, het is je moeder.” Mijn wereld stortte in en ik zakte op de grond. Ik heb nog nooit zo hard gehuild. Later kwam ik er achter dat mijn moeder zelfmoord had gepleegd. We hadden het ‘geluk’ dat ze zichzelf had opgehangen in haar eigen woning. Haar zussen hadden haar gevonden met een glimlach op haar gezicht. Omdat het lichaam niet had geleden konden wij in alle rust afscheid van haar nemen. Inmiddels ben ik drie jaar, één bruiloft, een eerste koopwoning en twee kinderen verder en ik sta nog dagelijks stil bij de dood van mijn moeder. Ik heb goede en slechte dagen.
12 waarheden over het moederschap
“Het moederschap”, typ deze term in op Google en je bent over een jaar nog niet klaar met het lezen van alles wat hier over is te vinden. En dan heb ik het nog niet eens over de handboeken, tijdschriften, apps, televisieprogramma’s en alle andere zaken waarbij het moederschap centraal staat. Best logisch dat er zoveel over geschreven is, want er zijn ook maar weinig zaken zó ingewikkeld als het moederschap.
